Bugün, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü vesilesiyle; engelli vatandaşlarımızın kamuda istihdam ve toplumsal yaşama katılım haklarına dair güncel veriler ışığında durumumuzu kamuoyu ile paylaşmak isteriz.
- Kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen engelli memur sayısı, 2025 itibarıyla yaklaşık 72.627 – 73.800 düzeyindedir.
- 2002 yılında bu sayı 5.777 iken, yaklaşık 13 kat artışla bugünkü seviyelere ulaşmıştır.
- Ancak, kamudaki engelli kotası yükümlülüklerine rağmen tüm kontenjanların doldurulduğu söylenemez. Bazı kurumlarda hâlâ boş engelli kontenjanları olduğu raporlanmaktadır. Kamuda istihdam edilen engelli kamu çalışanlarının dağılımında cinsiyet eşitsizliği göze çarpmaktadır: Engelli memurların yaklaşık %73’ü erkek, %27’si kadındır.
- Eğitime göre dağılımda ise engelli memurların bir kısmı lise/ortaöğretim, bir kısmı ön lisans, lisans ve daha üst eğitim düzeyinde olmakla birlikte — yüksek lisans / doktora mezunu engelli personel oranı oldukça düşüktür.
Bu veriler, kamuda engelli istihdamının artmakta olduğunu, ancak hâlâ ciddi eksikliklerin bulunduğunu göstermektedir.
Kamuda istihdam edilmiş engelli çalışanlar ve genel engelli toplumu açısından yaşanan sorunlar şunlardır:
- Boş kontenjanlar ve istihdam yetersizliği: Mevcut engelli kotasına rağmen birçok kurumda kontenjan boş kalmaktadır; bu da engelli bireylerin işe yerleştirilmesinde ciddi gecikmelere ve adaletsizliklere yol açmaktadır.
- Cinsiyet eşitsizliği: Engelli kadınların kamuda istihdam oranı erkeklere kıyasla oldukça düşük; kadın engelli bireylerin kamu kadrolarına erişimi ve istihdamı güç şartlara bağlı kalmaktadır.
- Eğitim ve nitelik eşitsizliği / fırsat eşitsizliği: Engelli bireylerin eğitim durumu çeşitlilik göstermesine rağmen — yüksek öğrenim görmüş olanların oranı düşük; bu da kariyer, yükselme ve nitelikli işler açısından eşitsizlik yaratmaktadır.
- Erişilebilirlik, altyapı ve fiziki ortam eksiklikleri: Kamudaki binalar, ulaşım, erişim ve çalışma ortamları açısından engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun hâle tam olarak getirilmemiş; tekerlekli sandalye, asansör, erişim rampaları, özel tuvalet/banyo gibi fiziki düzenlemeler yetersiz kalabilmektedir.
- Toplumsal algı ve ayrımcılık / ötekileştirme: Engelli kamu çalışanları ve engelli bireyler, kurum içi ya da toplumda ayrımcılık, önyargı, dışlanma ve değersizleştirme gibi sorunlarla karşılaşabilmektedir. Özellikle “farklılık” üzerinden stigmatizasyon (damgalama) gündemdedir.
- Politika ve mevzuatın uygulanmasında yetersizlik: Engellilerin kamuya erişimi, istihdamı, hakları ve fiziksel erişim konularında yasal düzenlemeler olsa dahi; birçok kurumda bu yükümlülükler tam uygulanmamakta, izleme ve denetim mekanizmaları eksik kalmaktadır.
Sonuç olarak, yalnızca “kotaya uyma / sayı artırma” yaklaşımı yeterli olmamakta; asıl hedef “eşit, erişilebilir ve saygılı bir devlet hizmeti ortamı” olmalıdır.
Kamuda engelli bireylere yönelik politikaların hak temelli, kapsayıcı ve sürdürülebilir olması için aşağıdaki adımların acilen hayata geçirilmesi gerekmektedir:
- Boş engelli kontenjanlarının derhal ilan edilip doldurulması; EK kontenjan ve kadro artışlarının sağlanması.
- Engelli kadınların kamuda istihdamını artıracak özel kontenjan / kota düzenlemeleri ve teşvik mekanizmaları.
- Engellilere yönelik mesleki eğitim, kariyer planlaması ve nitelik artırıcı programlar; yüksek öğrenim ve mesleki eğitim imkânlarının kolaylaştırılması.
- Kamusal binalar, hizmet alanları ve çalışma ortamlarında erişilebilirlik altyapısı — rampalar, asansörler, özel WC, tekerlekli sandalye dostu ulaşım, vb. — standart hâline getirilmeli; denetim/uygulama sıkılaştırılmalı.
- Kurum içi farkındalık, bilinçlendirme ve hizmet içi eğitim programları; engellilere yönelik ayrımcılık ve ötekileştirmenin önüne geçecek “eşitlik ve saygı” kültürünün yaygınlaştırılması.
- Engelli haklarına dair mevzuatın sadece “kağıt üstünde” kalmaması, uygulamada da somut adımların atılması; denetim, takip ve şeffaf raporlama mekanizmalarının kurulması.
Kamuda engelli istihdamı yıllar içinde artmış olsa da — bugün itibarıyla 70–74 bin aralığında, bu yeterli değildir. Çünkü asıl mesele; rakamları yükseltmek değil, engellilerin eşitlik, saygı, erişilebilirlik ve toplumsal katılım haklarını gerçekten güvence altına almaktır.
Bugün 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde, bütün kamu kurumlarını; engelli bireyleri yalnızca “kotaya uymak” için değil, “hak temelli, insan onuruna yakışır bir kamusal hizmet” anlayışıyla insan odaklı politikalar üretmeye, uygulamaya ve izlemeye çağırıyoruz.
Engelli yurttaşlarımızın yalnızca sayılar arasına sıkıştırıldığı bir tablo yeterli değil; onlar toplumun aktif, eşit, saygıdeğer birer parçasıdır. Kamunun ve devletin birincil görevi, bu gerçeği her alanda hayata geçirmektir.
Bu vesile ile Hürriyetçi Büro-Sen olarak 3 Aralık Dünya Engelliler Gününü kutlarız.
Mustafa GÜVEN
Hürriyetçi Büro-Sen
Mersin İl Temsilcisi
Genel Başkan Yardımcısı
News
